ابر یعنی چه ؟
ابر ها کجا هستند ؟
آیا ما هم اکنون در ابر هستیم ؟

اینها سوالاتی هستند که شاید بارها و بارها به ذهن شما خطور کرده باشند رایانش ابری یا همان Cloud Computing به زبان ساده عبارتست از ذخیره سازی و دستیابی به اطلاعات و برنامه ها در اینترنت و نه بروی هارد دیسک کامپیوتر شخصی . در واقع ابر (Cloud) استعاره ایی برای اینترنت است .

البته رایانش ابری تنها درباره ذخیره و بازیابی اطلاعات نیست . هنگامی که نرم افزاری را از روی هارد دیسک کامپیوتر شخصی خود اجرا میکنید علاوه بر ذخیره و دستیابی به اطلاعات از پردازش گر و حافظه موقت کامپیوترتان نیز استفاده میکنید.

فرض کنید از امکانات یک و یا چند کامپیوتر قدرتمند استفاده کنید ، بدون اینکه آنها را با صرف هزینه هنگفتی بخرید و در محل کار مستقر سازید بلکه فقط به اندازه امکاناتی که استفاده میکنید هزینه (اجاره) بپردازید . ایده و مفهوم اصلی رایانش ابری همین است که در دو مقوله سخت افزار و نرم افزاری معنا پیدا میکند. اینکه از نرم افزار و یا سخت افزاری استفاده کنیم که آنرا نخریده ایم بلکه اجاره کرده ایم و مطابق با منابع و امکاناتی که استفاده می کنیم هزینه بپردازیم.

این کاربرد می تواند مثلا استفاده از Google Drive باشد که جهت ذخیره و یا بازیابی فایل ها می توانیم از آن استفاده کنیم و یا نرم افزار های فرم ساز که جهت جمع آوری و ذخیره اطلاعات از آنها استفاده می شود مثلا در نظر سنجی ها ، پرسشنامه ها ، سیستم های اطلاعات مدیریت و غیره .

مسئله رایانش ابری هنگامی اهمیت حیاتی پیدا میکند که ما چندین کاربر با پراکندگی جغرافیایی داشته باشیم یعنی این کاربران تنها از طریق اینترنت بتوانند با هم تماس داشته باشند و نه شبکه داخلی شرکت و یا سازمان ما ، و بخواهیم اطلاعات کاربران را همگام سازی (synchronized) کنیم . دردسرها تازه شروع میشوند! ما می خواهیم مثلا گزارش فروش محصول و گزارش صادرات و واردات محصولات شرکت را از مبادی صادراتی گوناگون با هم تجمیع کنیم و گزارشی کامل و تجمیعی ارائه کنیم .

حالا باید یک تیم از کارمندان آشنا به فرآیند های کسب و کار و همچنین مسلط به اکسل داشته باشیم که این گزارش ها را تجمیع کنند و در نهایت گزارشی مدیریتی ، دقیق و با حداقل اشکال تهیه نمایند. که این خود مستلزم صرف زمان و یقینا هزینه هنگفتی در طول زمان است . یعنی از یک تکنولوژی روز به سبک هزاران سال پیش استفاده کردیم و فقط ابزار تغییر کرده .

راه حل دیگر استفاده از سرویسی است که :

• کار یک نرم افزار جمع آوری اطلاعات را انجام دهد و کارمندان ما بتوانند اطلاعات را در آن وارد نمایند .
• از بستر اینترنت ولو با سرعت پایین بروی یک گوشی موبایل و یا یک تبلت و یا لپتاپ قابلیت عملکرد صحیح داشته باشد .
• هزینه خرید نرم افزار و سرور و پهنای باند و همچنین استخدام تیم پشتیبانی را نداشته باشد .
• اطلاعات در همه جا با در نظر گرفتن مسائل امنیتی و حقوق دسترسی افراد در دسترس باشد .
• از همه مهمتر ، در این سناریو ، که اطلاعات مجتمع باشند .

اینجاست که رایانش ابری می تواند نقش حیاتی را ایفا نماید .

یعنی از سرویسی استفاده کنیم که همه این مقدورات را داشته باشد و خیلی هم گرانقیمت نباشد و در واقع ما آنرا با توجه به نیاز خود اجاره کنیم و نه اینکه بخریم .

بنا به نظر کارشناسان عملکرد رایانش ابری را می توان به هفت گروه اساسی تفکیک کرد که عبارتند از :

• SaaS : Software as a Service

  نرم افزار بعنوان یک سرویس

  این نوع رایانش ابری ، خدمتی را ارائه می نماید که در آن کاربران می توانند از یک نرم افزار از طریق مرورگر خود و از بستر اینترنت استفاده نمایند . از دیدگاه کاربران سرمایه گزاری جهت خرید نرم افزار و سخت افزار و پشتیبانی آن معنایی ندارد. انها تنها از امکانات نرم افزار استفاده مینمایند و مطابق منابع مصرف کرده هزینه می پردازند .

  یکی از بهترین مثال ها در این گروه Salesforce.com می باشد که یک سرویس خوب در زمینه CRM (سیستم های ارتباط با مشتریان) ارائه میکند .

• IaaS : Infrastructure as a Service

  زیر ساخت بعنوان یک سرویس

  ایجاد فضا جهت ذخیره فایل های کاربران . البته این ایده خیلی جدید نیست ولیکن این نوع ارائه سرویس درواقع حیات تازه ایی به Amazon و Sun و IBM و تمام شرکت هایی که فضایی را فراهم آوردند که کاربران در صورت نیاز از آن جهت ذخیره و بازیابی اطلاعات استفاده کنند ، بخشید .

  همچنین شرکتهایی که خدمات مجازی سازی را انجام داده و سرورهای مجازی را ارائه می دهند جزو این دسته به حساب می آیند .

• Web Services in the cloud

  ارائه وب سرویس

  با ارتباطی تنگاتنگ با SaaS (ارائه فرم افزار بصورت سرویس)

  وب سرویس ها API (رابط کاربری جهت توسعه) را ارائه میدهند تا توسعه گران و برنامه نویسان را قادر سازند از امکانات سرویس آن شرکت استفاده نمایند و نرم افزار های خود را بر مبنای امکانات آن سرویس ها توسعه دهند مثلا API گوگل برای استفاده از Google Maps . که سرعت کار برنامه نویسان و توسعه گران را بطور چشمگیری افزایش میدهند.

• PaaS : Platform as a Service

  ارائه سکوی کاری بعنوان یک سرویس

  این نوع از رایانش ابری محیط توسعه نرم افزار را برای برنامه نویسان ، بعنوان یک سرویس ، فراهم می سازد . شما نرم افزاری را می نویسید که مبنای زیر ساخت ارائه دهنده سرویس کار میکند و از بستر اینترنت و توسط سرور های او نیز برای کاربران شما در دسترس خواهد بود .

  از جمله چنین خدماتی می توان : Google App Engine و Force.com و Coghead را نام برد .

• MSP : Managed Service Providers

  ارائه دهندگان خدمات نظارتی

  یکی از قدیمی ترین شیوه های رایانش ابری می باشد. یک سرویس نظارتی در واقع یک برنامه است که خدماتی را نه به کاربران بلکه به نرم افزار های دیگر ارائه میکند . مثلا سرویس های اسکن و ویروس کشی برای ایمیل . و سرویس های مونیتورینگ و سرویس های نظارتی امنیتی که از شرکت های نظیر SecureWorks , IBM و Verizon ارائه میشوند.

• Service Commerce Platforms

  سکو های خدمات بازرگانی

  ترکیبی از Saas و MSP هستند . این سرویس ها مراکز خدماتی را فراهم می سازند که کاربران با انها تعامل دارند و عموما در محیط های تجاری کاربرد دارند . همانند سیستم های محاسبه هزینه ایی که به کاربر اجازه میدهند پارامتر های محاسبه را مشخص نماید و آنگاه با انجام یک خرید . هزینه حمل و نقل و سایر هزینه ها محاسبه شده و قیمت تمام شده کالا ارائه میگردد .

  یکی از نمونه های بارز این نوع ، Rearden Commerce and Ariba می باشند.

• Internet integration

  یکپارچه سازی اینترنتی

  یکپارچه سازی سرویس های مبتنی بر رایانش ابری در روزهای آغازین خود بسر می برد . کمپانی OpSource که دغدغه اصلی آن خدمت رسانی به ارائه کنندگان SaaS می باشد به تازگی OpSource Services Bus را معرفی کرده است . که فناوری یکپارچه سازی درون ابر را به خدمت گرفته و با حداقل تنظیمات می تواند شروع به کار کند که نام آن Boomi می باشد .

  

نمونه های رایج رایانش ابری

مرز میان رایانش ابری و رایانش محلی (بروی کامپیوتر های شخصی) گاهی اوقات باریکتر از تار مویی است. زیرا امروزه رایانش ابری در واقع در همه فرآیندهای رایانه ایی دخیل است حتی اگر ما آنرا بطور مستقیم ندانیم . مثلا شما می توانید براحتی از نرم افزار آفیس 365 که یکی از نسخه های آفیس 2013 است استفاده نمایید که از نوعی رایانش ابری جهت ذخیره اطلاعات استفاده می نمایید (Microsoft Skydrive) .

همچنیم مایکروسافت تعدادی نرم افزار تحت وب همانند Word , Power Point , Excel و OneNote را پیشنهاد میدهد که می توان از آنها استفاده نمود بدون اینکه چیزی در رایانه شما نصب گردد .

از جمله مشهور ترین نمونه های رایانش ابری عبارتند از :

• 

  Google Drive

  که در واقع یک سرویس رایانش ابری به معنای واقعیست . شما اطلاعات خود را در محیتی امن ذخیره میکنید که از روی کامپیوتر شخصی ، گوشی موبایل و تبلت براحتی قابل دسترسی می باشند . در واقع بیشتر سرویس های گوگل مصادیق رایانش ابری می باشند همانند : Gmail, Google Calendar, Google Reader Google Voice

• 

  Apple iCloud

  کاربر اصلی این سرویس اپل ذخیره فایل ها و اطلاعات ، تماس ها ، تقویم و همگام سازی ایمیل ها می باشد و تمامی اطلاعات و فایل های شما در سیستم های عامل اپل شامل Mac OS و iOS و همچنین ویندوز قابل دستیابی و بروز رسانی می باشند .

• 

  Amazon Cloud Drive

  فضایی برای ذخیره فایل های موسیقی مخصوصا mp3 هایی که از سایت امازون خریده اید.

• سرویس هایی همانند Dropbox , SugarSync نیز مبتنی بر رایانش ابری می باشند چرا که فایل های شما را بصورت همگام شده (Synchronized) نگهداری میکنند یعنی اگر فایلی را به زیر مجموعه فایل های خود اضافه نمایید و یا آنها را تغییر دهید و فایل ها را با ابر همگام کنید ، هر جایی که نرم افزار مخصوص تحت ویندوز و یا تحت وب این سرویس ها را نصب کرده باشید و یا از آن استفاده نمایید اطلاعات یکسانی را خواهید دید . تصور کنید حساب کاربری را برای اعضای خانواده و یا گروه کاری شرکت خود فعال نموده باشید. با کپی فایلی در فضای مخصوص حساب کاربری ، تمامی اعضای تیم به آن فایل ها دسترسی خواهند داشت .

• 

  سخت افزار ابری

  یکی از نمونه های بارز این تکنولوژی محصول شرکت سامسونگ بنام Samsung Chromebook Series 3 می باشد که در واقع لپ تاپیست بسیار ارزان با قیمت حدود 250 دلار که تنها آنقدری حافظه و قدرت دارد تا یک مرورگر اینترنتی (خصوصا Google Chrome) را بارگزاری و اجرا کند و تمامی انچه را که کاربر نیاز خواهد داشت همانند نرم افزارها ، فیلم و موسیقی و فضای ذخیره و غیره را از ابر خواهد گرفت .

  

  البته اولین سوالی که در ذهن شما شکل خواهد گرفت این است که وقتی اتصال شما به اینترنت قطع است و اصطلاحاً آفلاین هستید چه اتفاقی می افتد ؟ و این در واقع بزرگترین چالشی است که دستگاه هایی همانند Chromebook بایستی با آن دست و پنجه نرم کنند . و امکانات زمان آفلاین خود را توسعه دهند .

  البته Chromebook نخستین محصول برای دستیابی به این هدف نیست و سالهاست که ترمینال هایی با حافظه و قدرت محاسباتی کمی وجود دارند که از قدرت MainFrame ها استفاده میکنند. ولیکن با افزایش چشمگیر سرعت اینترنت در سالهای اخیر این مفهوم بسیار جدیتر و فراگیر تر شده است .

رایانش ابری در ایران

با بهبود سرعت اینترنت در سالهای اخیر و خصوصاً تبدیل شدن تدریجی کامپیوتر و اینترنت از یک کالای لوکس به یک ضرورت در شرکت ها و سازمان ها به تدریج فرهنگ استفاده از رایانش ابری نیز در حال ایجاد و توسعه است . و تا کنون تلاش هایی نیزدر این زمینه صورت گرفته اند همانند :

• www.fax.ir

  که در واقع امکان دریافت و ارسال فکس را از بستر وب فراهم می سازد و توسط شرکت افرا نت توسعه و سرویس دهی شده است .

• www.voffice.ir

  که یک دفتر کار مجازی را با تمامی امکانات فراهم می آورد .

• www.tebyanidc.com

  مرکز داده تبیان که به عنوان مرکز داده ارائه کننده خدمات IaaS یا زیرساخت به عنوان خدمات، سرویس رایانش ابری را در گروه خدمات VPC و PCC ارائه می نماید.

• آنلاین فرم – سامانه فرم ساز تحت وب

  با امکان ساخت فرم های تحت وب در گروه SaaS (نرم افزار بعنوان سرویس) توسط کاربران جهت جمع آوری اطلاعات ، نظر سنجی ها ، پرسشنامه ها ، سفارشات آنلاین و همچنین گزارشگیری و تحلیل ارسال ها .

شاید مهمترین چالش یک نرم افزار مبتنی بر رایانش ابری اعتماد کاربران به شرکت توسعه دهنده آن باشد . تا زمانیکه کاربران هیچگونه هراسی از نابودی و یا افشای اطلاعات خود نداشته به راحتی از خدمات آن استفاده نمایند . که این مهم با گذشت زمان و مشاهده عملکرد مناسب این چنین نرم افزار هایی به وقوع خواهد پیوست. اطلاع رسانی صحیح نیز درایجاد فرهنگ استفاده از رایانش ابری نقش بسزایی ایفا می نماید.

چه بسا کاربرانی که بسیای از اطلاعات شخصی و کاری خویش را در شبکه های اجتماعی به اشتراک می گذارند ولیکن از ذخیره اطلاعات ولو ساده در نرم افزار های مبتنی بر رایانش ابری و استفاده از آنها ترس دارند . یقیناً هر فناوری در ابتدای ورود با چنین مشکلاتی مواجه است ولیکن با گذشت زمان و اثبات توانای خود در حل مشکلات کاربران و ارائه سرویس مناسب ، اعتماد و اعتبار لازم را کسب نموده و می تواند به فعالیت موفقیت آمیز خود ادامه دهد .

ترجمه و تالیف : مهرتاش سوری